1. Tình hình thay đổi thuế từ năm 2026
Từ ngày 1/1/2026, cơ chế thuế khoán đối với hộ kinh doanh sẽ chính thức bị bãi bỏ. Thay vào đó, toàn bộ hộ kinh doanh có doanh thu chịu thuế kê khai và nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế phát sinh. Đây là một bước chuyển lớn trong quản lý thuế, nhằm nâng cao sự minh bạch và công bằng thuế giữa các mô hình kinh doanh nhỏ lẻ.
Theo hướng dẫn của cơ quan thuế, cách tính thuế của hộ kinh doanh theo phương pháp kê khai tương tự như doanh nghiệp nộp thuế trực tiếp. Cụ thể:
-
Thuế Giá Trị Gia Tăng (GTGT) = tỷ lệ phần trăm × doanh thu
-
Thuế Thu Nhập Cá Nhân (TNCN) hoặc thuế doanh nghiệp đối với trường hợp không hạch toán chi phí = tỷ lệ phần trăm × doanh thu
2. Phân nhóm hộ kinh doanh theo doanh thu
Cơ quan thuế chia hộ kinh doanh thành ba nhóm dựa vào doanh thu hàng năm, để áp dụng cách tính thuế và quản lý phù hợp.
2.1 Nhóm 1: Doanh thu ≤ 200 triệu đồng/năm
-
Những hộ trong nhóm này không phải nộp thuế GTGT hoặc TNCN nhưng vẫn phải kê khai định kỳ — hai lần mỗi năm hoặc theo quy định cơ quan thuế.
-
Không yêu cầu sổ kế toán phức tạp; sổ sách có thể được giản lược tối đa.
-
Các hộ được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử có mã khi bán hàng.
2.2 Nhóm 2: Doanh thu trên 200 triệu đến ≤ 3 tỷ đồng/năm
-
Áp dụng phương pháp kê khai thuế trực tiếp: thuế GTGT và TNCN được tính theo phần trăm trên doanh thu.
-
Hộ kinh doanh có thể đăng ký tự nguyện phương pháp khấu trừ thuế GTGT nếu đáp ứng điều kiện.
-
Kỳ kê khai thuế có thể là theo quý hoặc theo năm, tùy thuộc vào quy định quản lý.
-
Nếu có hóa đơn đầu vào, phần GTGT đầu vào được khấu trừ khi phương pháp khấu trừ được áp dụng.
2.3 Nhóm 3: Doanh thu > 3 tỷ đồng/năm
-
Áp dụng chế độ giống như doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc vừa.
-
Thuế GTGT được tính theo phương pháp khấu trừ: GTGT đầu ra – GTGT đầu vào hợp lý.
-
Về thuế TNCN: thu nhập tính thuế = doanh thu – chi phí hợp lý; mức thuế suất dự kiến khoảng 17%.
-
Các hộ này sẽ kê khai thuế theo tháng hoặc quý, tùy quy mô.
-
Bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã hoặc hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền; đồng thời, phải thiết lập sổ kế toán như doanh nghiệp.
3. Ví dụ minh hoạ cách tính thuế
Để dễ hình dung, ta xem xét ví dụ một xưởng cơ khí thuộc nhóm 3 (doanh thu trên 3 tỷ):
-
Doanh thu năm: 4 tỷ đồng
-
Chi phí hợp lý được công nhận: 3,2 tỷ đồng
Cách tính:
-
Thuế GTGT: nếu thuế suất GTGT ngành cơ khí là 10%, thì GTGT đầu ra = 4 tỷ × 10% = 400 triệu đồng; nếu GTGT đầu vào (như vật liệu) là 250 triệu, thuế GTGT phải nộp = 400 – 250 = 150 triệu đồng.
-
Thuế TNCN: Thu nhập chịu thuế = 4 tỷ – 3,2 tỷ = 800 triệu. Với thuế suất dự kiến 17%, thuế TNCN = 800 triệu × 17% = 136 triệu đồng.
-
Tổng thuế: xưởng này sẽ nộp khoảng 286 triệu đồng/năm (150 triệu GTGT + 136 triệu TNCN).
4. Quy định kê khai và nộp thuế
Từ năm 2026, hộ kinh doanh kê khai thuế theo tháng hoặc quý, tùy theo quy mô và loại hình kinh doanh.
Việc kê khai thuế GTGT và TNCN sẽ dựa trên doanh thu thực tế phát sinh, không còn áp dụng mức thu cố định như trước.
Hộ kinh doanh cần lưu ý sử dụng hóa đơn điện tử hợp pháp và duy trì sổ kế toán tối thiểu (sổ đơn) nếu không áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp.
5. Những điểm doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh cần lưu ý
-
Hộ kinh doanh có doanh thu thấp (dưới 200 triệu/năm) mặc dù được miễn thuế nhưng phải kê khai định kỳ để xác định lại nghĩa vụ thuế.
-
Việc áp dụng hóa đơn điện tử mã hóa được khuyến khích cao, giúp minh bạch doanh thu và dễ theo dõi thuế.
-
Các hộ có doanh thu lớn (nhóm 3) cần chuẩn bị sổ kế toán như doanh nghiệp, mở tài khoản riêng để đáp ứng yêu cầu kê khai, quản lý chi phí đầu vào.
-
Khi lựa chọn phương pháp khấu trừ GTGT, việc thu thập hóa đơn đầu vào hợp lệ là rất quan trọng để tối ưu chi phí thuế.
-
Sự chuyển đổi sang kê khai giúp quản lý thuế sát hơn với thực tế kinh doanh, nhưng cũng đòi hỏi các hộ chủ động hơn trong việc lưu trữ chứng từ, hóa đơn và sổ sách.
6. Kết luận
Chính sách thuế mới từ năm 2026 đánh dấu một bước tiến trong quản lý thuế đối với hộ kinh doanh: xóa bỏ thuế khoán, thúc đẩy kê khai dựa trên doanh thu thực tế để đảm bảo tính công bằng và minh bạch. Việc phân nhóm theo doanh thu cho phép áp dụng phương pháp tính thuế phù hợp từng quy mô, trong khi sổ sách kế toán và hóa đơn điện tử trở thành công cụ để quản lý tốt hơn.
Đối với các chủ hộ kinh doanh, đặc biệt là những người đang vận hành doanh nghiệp nhỏ hoặc cá nhân kinh doanh, việc nắm rõ các quy định mới về thuế là vô cùng cần thiết để tuân thủ và tối ưu nghĩa vụ thuế. Sự chủ động trong kế toán, kê khai và báo cáo sẽ giúp hộ kinh doanh tránh rủi ro và phát triển bền vững.